Volltext Seite (XML)
ifum^ Lori- itur, imi- }ui4 . ira» ibus liat, aiv? :tie? feli' rca- a uaU luiu ialis ■di» ,rc' £ itfli oU' lifi» »fe ;flb ac :T ,A< C0* Sit* ii De Somflio &: Vigilia. De fmni Iungi & breuisCap. XVII. 39 t* I»’ lis tf- rtJ» 8f tf» fi* fir «* m jlr 1* iiit di 'Ecipimvs omnes medici, caput ei effc humidum, aut humidum & frigidum, qui multum dormitibreuem autem fomnum ficcitatis,aut caliditatis cerebri, ncccflario eiie indicium: quod quidem primum aduerfatur principijs, qua; de fomno & vigilia, ab il lis funt polita. Nam fi fomnus omnis,prsfcrtim qui fecundam naturam eft, Iit a va pore genito in partibus fubieftis, neceffe eft, breuem, aut longum fomnum nafei, ex multo,vel pauco,vel frigido vel calido,aut craffo vel tenui,aut alio modo affecto vapore,nihil ad id co ferente capite,aut ccrebro.Quod.n.caufaalicuius eft fine differentia affumptu,idcm cum fuas differeri tias acceperit,alterius differentias parict.Igitur fi vapor eft,qui fomnum coftituit,& facit,idem dunta- xat,quu diuerfus fuerit,differetias fomni affert.Demus vni caput effc humidu,alteri ficcum,& illi pau cos vapores attolli,huic plurimos,craffos,& frigidos,none in hoc longus ,in illo breuis fomnus fiet?ita ^ profefto fentiamus oportet’, quoniam fomni cx illorum opinione caufa vniucrfa mittitur a partibus fubicdtis : cerebrum vero vim duntaxat habet illam recipiendi, & mutandi: quod humor, aut ficci- tas, quae in cerebro funt, non faciunt, fed frigiditas, cuius eft vapores condenfare, & in humorem’ mutare. Nam vt humor qui in capite eft , non parit fomnum, necficcitas parit vigiliam , fed vni- uerfa caufa materialis ( vt illi aiunt) vapori afccndcnti tribuitur, & cerebri frigiditati: fic in dif- ferentijs ipfius fomni, ab alijs quaerenda: non funt caufa:. Nequeunt ergo illi ex fuis principijs do cere , qua ratione parum dormiant, qui ficco : multum vero qui humido funt cerebro : & multo minus oftendere poffunt, huiufmodi fomni differentias caufas fumerc ex cerebri ficcitate , Sc hu- miditate. Nam fi fomnus fit co quod calor natiuus deferat fenforia, erit profcdtb longi fomni cau fa, longa abfentia ipfius caloris. Atqui diuerfa funt qua: impediunt calorem ipfum, ne cito ad fenforia redeat: fi enim fomnus fit, quia calor contrahatur ad concoctionem obeundam, oportet profcftbjtamdiu durare fomnum, quamdiu concoquitur alimentum. Erit ergo brenior fomnus q ijs, quibus valida eft concoquendi vis, & natiuus calor plurimus: quod experientia ipfa docetmam corpora calida, Sc humida, breuioribus fornnis poft cibum funt contenta, quoniam illa cito con coctionem expediunt. Frigida vero temperies, longiorem requirit fomnum, quia illi dceft calor, qui prompte concoquat: eodem paCto qui imbccilo funt ftomacho & hepate plus dormiunt: mi- S, nus vero, quibus illa: partes funt valida:. In iciunio, aut poft leuem, aut parcum cibum,fomni fiunt breues, longi vero in repletione, praefertim ex cibis, multis , crafsis,vcl alio modo ad concoctio nem ineptis: pari ratione etiam, qui cruditatibus laborant, longos fomnos faciunt, quocunque modo ccretaro affeCto. Mulieres quoque plus dormiunt, quam viri, ob eandem caufam, quod fri gidius fit illarum corpus, & cibis vtantur multis, & ad concoCtionem ineptis . Ergo ob mutatio nem concoCtionis, calorem plus vel minus immorari, fomnosque longiores, breuioresque fieri,nc- ceffeeft. Sunt & alia: caufie huius differentia; fomni: nam qua; vehementius calidi fubftamiara. diffoluunt, longos conciliant fomnos, breues vero , qua: lcuius id faciunt. Vndc poft longam ui- jj giliam, aut longum , aut uchementcm laborem ,ucl triftitiam , aut calorem & fletum, ut infantibus accidit, fequuntur longi fomni: eget enim longa mora in uifceribus calor, ut poft magnam con- fumptionem ita augeatur , vt ad fenforia prodire pofsit. Poft cibum autem, vel potionem frigidam, inultum dormimus , propterea quod tempore opus eft, ad difeutiendam frigiditatem, qu* calidi’ externos motus impedit: quo fit, vt poft liberalem aqua: potionem, autla&ucs affumptionem , longus inuadat fomnus. Pariunt longos fomnos illa quoque, qua: viam vehementius impediunt calido innato: qualia funt, qua: plurimos, & craffos vapores generant, aut humore replent vena rum , & cerebri cauitates: aut qua: comprimendo, aut denfando eafdem claudunt. Ac liberales vi ni , pr^fertim crafsi, & non admodum calidi potatores, plurimum dormiunt, nifi fubfit multa pi tuita: copia: tunc enim aptius eft, quod calidius eft : propterea non mirum, fi quidam ex vini po tu,in morbum incidunt, alij vero vigilare coguntur: etenim generofum vinum in biliofis corpori bus, acuit humores,& fpiritus, atque ita calorem ad externa membra commouetfin pituitofis vero j. corporibus,vapores plurimos,& craffos attolit:quod vero aquofum,& frigidum eft vinum, in biliofis fomnum mouet,in pituitofis,cum nequeat ob materis repugnantiam vapores gignere, nihil ad fom num facit. De hac quidem re problema eft vigefimum quartum factionis tertis apud Ariftotclem, quod mihi videtur multa habere rationi parum confentanea: qusrit enim in eo, quur vinolentis fomnus oriri nequeat,quod imprimis eft falfum:plurimos enim vinolentos fomno corripi, & eo qui dem longo, & profundo,quotidie cemimus.quarc proponit difputandum quod verum non cit.dein- de dum rationem propofits qusftionis afferre ftudet, multa pronunciat, qus vt euidenter falfii, fa cile refelli poffunt: ait enim ad fomnum creandum calidum adeffe oportere humorem quippe cum hic expedite concoqui pofsit.Si vero defit humor,aut exiguus eft, vel cocoftu difficilis,fomnum non fieri, hac enim de caufa poft cibum aut potum fomnolentifsimos ob calorem homines reddi‘.me lancholicos yero , & vehementer sftuantes infomnijs teneri, illos quia humor penitus eft re- IoanmsArgcnt.de Somno & Vigilia. C 4 frigeratus,