Volltext Seite (XML)
Ferenc Liszt Poemat symfoniczny „Hamlet” Ukonczony: czerwiec 1858; prawykonanie: 2 VII1876, Sondershausen; wydanie: 1861 Lipsk. Dedykacja: Ksi^zna Karolina Sayn-Wittgenstein. Hamlet, dziesiqty wzbiorze dwunastu poematöw sym- fonicznych Liszta, powstal w Weimarze. Z dzielami Szekspira obcowal Liszt od lat 1830., kiedy przeby- waj^c w Paryzu aktywnie wlqczyl si§ w romantyczny kult tego poety. Bezposrednim impulsem do napisa- nia poematu symfonicznego bylo jednak spotkanie w Weimarze z wybitnym aktorem, Bogumilem Da- wisonem (notabene Zydem polskiego pochodzenia, i jak Liszt romantycznym tulaczem). Nie jest pewne, czy Liszt widzial go na scenie w roli Hamleta. Wia- domo jednak, ze korespondowali ze sob^ na temat tej postaci. Najprawdopodobniej Liszt byl swiadkiem „prywatnych” recytacji slawnych monologöw przez Dawisona. Wczesnoromantyczna wizja Hamleta, ktörej ton nadal Goethe w powiesci Lata nauki Wilhelma Meistra, pod- kreslala jego wahania, slabosc i melancholi?. Tymcza- sem Dawison, a za nim Liszt stworzyli postac zupelnie innq: pelnq goryczy, ironii, furiackq, ekspresjonistyczn^. Wystarczy spojrzec tylko na okreslenia wyrazowe w par- tyturze: düster, stürmisch, schaurig, aufschreiend, heftig, ironisch, wild (ponuro, burzliwie, straszliwie, wykrzyku- jqc, gwaltownie, ironicznie, dziko). Taki Hamlet pasuje do Lisztowskiego idealu „bohatera romantycznego”: samotnego, zmagajqcego si? z losem, tragicznego „nad- czlowieka”, w ktörym zbiegajq si§ prqdy emocji o nat?- zeniu krahcowym. Wi^kszosc komentatoröw uwaza, ze poemat ten sku- pia si? - zgodnie z ogöln^ tendencj^ estetyki Liszta - na ukazaniu cech psychologicznych duhskiego ksi^cia. Tylko raz pojawia si§ eteryczna Ofelia (wie ein Schatten bild - „jak eien”). S4 jednak interpretaeje mniej znane, ale jakze przekonujqco l^czqce kolejne fragmenty poematu z konkretnymi scenami tragedii. Oto slyszymy na pocz^tku motto, ktörego rytm pokrywa si§ z prozo- di^ frazy to be or not to be / byc albo nie byc. Introduk- cja przynosi zaraz po nim temat wahania i melancholii. Dalej slychac tajemnicze dzwi^ki i akordy (dwanascie uderzen zegara o pölnocy i pojawienie si? Ducha Ojca), powodujqce u bohatera atak furii. Odt^d mamy do czy- nienia z Hamletem pelnokrwistym. Narastaj^ce wzbu- rzenie przygotowuje temat glöwny (w h-moll), ktöry röwniez oparty jest na rytmice to be or not to be. Jego przeksztalcenia (konflikt wewn^trzny) prowadz^ wkrötce do postaci jednoznacznie afirmacyjnej. Na- st^pnie pojawia si§ Ofelia-mimoza, ktörq Hamlet iro nicznie odprawia do klasztoru. Wraca muzyka silnych emocji. Dwie kolejne sceny to spotkanie z matk^ (okre- slone jako disperato) oraz zasztyletowanie Poloniusza (pchni^cia ostrza w przeszywaj^cych akordach). W ko- dzie powraca motyw ze wsti^pu (utwör ma tez przeciez „autonomiczn^” fbrmij hikowq), ktöry przeksztalca si§ w marsz zalobny (moderato funebre). To oczywiscie smierc bohatera. Na sam koniec powraca tylko Frag ment motta: not to be / nie byc... Naci^gane? A jednak Lina Ramman, jeden z pierw- szych biograföw kompozytora, sama slyszala, jak Liszt podezas wykonania Hamleta w wersji na dwa forte- piany szeptal pod koniec owo not to be. Jest wi§c Ham let Liszta dzieckiem swoich czasöw. Tak jak i my byc moze nim jestesmy, jesli akurat uwazamy, ze poszuki- wanie tego typu kluczy interpretacyjnych jest muzyce niepotrzebne... Marcin Trz^siok PS Z t;j nowatorskq a zarazem zrödlowq intepretaejq Hamleta mozna si? zapoznac si^gaj^c po udost^pnion^ winternecie znakomit^ prac? Joanne Deere „Form and Programme in Liszt’s Hamlet: A New Perspective”.