ERNST HERMAN MEYER (ur. 1905) Symfonia na orhiestrq smyczkowq M E. H. Meyer, obecnie dyrektor Instytutu Muzyko- logicznego na Uniwersytecie Humboldta w Ber- linie i czlonek Niemieckiej Akademii Nauk, nalezy do tych kompozytoröw, ktörzy ksztaltujq oblicze nowej muzyki w Niemieckiej Republice Demokra- tycznej. Zwiqzany od mlodosci z ruchem robot- niczym, postawil swojq twörczosc przede wszyst- kim na jego shizbie. Stqd domenq dzialalnosci kompozytorskiej Meyera jest muzyka wokalna, piesni i utwory chöralne, z ktörych wiele pow- stalo w czasie jego nielegalnej pracy w hitlerow- skich Niemczech i pözniej, na emigracji w Anglii. Po wojnie — postqpujqc po wyznaczonej sobie linii — tworzy Meyer glöwnie kantaty i oratoria, zwiqzane tresciowo z walkq o poköj i budowq so- cjalizmuw NRD. Najpopularniejszym z tych dwöch jest Mansfelder Oratorium, za ktöre otrzymal kom- pozytor Nagrodq Pahstwowq. Z czysto instrumen- talnych, kameralnych i orkiestralnych dziel Meyera na czolo wysuwajq siq dwa: Prolog symfoniczn^^ i pochodzqca z 1946 roku symfonia na orkiestr^^ smyczkowq. Cztery czqsci interesujqcej, gqstej brzmieniowo Symfonii to: dramatyczne Adagio, molto maestoso, i echniczno-wirtuozowskie Assai vivace, ekspresyjne Larghetto andante i majestatyczne Adagio utrzy- mane w wariacyjnej formie chaconny. - — 10 — BELA BARTOK (1881-1945) II Koncert fortepianowy Styl fortepianowy zawdziqcza Bartokowi, ktöry sam byl bardzo dobrym pianistq, nowe impulsy. Fortepian nie jest u Bartoka nosicielem melodii, lecz w pierwszym rzqdzie rytmu i harmonii. Ta charakterystyczna wlasciwosö, wyrözniajqca tak zdecydowanie slawne Allegro Barbaro czy I Kon cert fortepianowy (1926), cechuje takze II Koncert fortepianowy z 1931 roku. Rytm pozostaje nadal czynnikiem nadrzqdnym — z rytmicznych impul- s6w rodzi siq cale dramatyczne i emocjonalne zycie kompozycji. Jednoczesnie jednak wiqcej wagi przyklada tu Bartok do wartosci kolorystycznych zaröwno w partii fortepianowej, jak i orkiestrowej a takze do formalnych i kontrapunktycznych pro- blemöw. Harmonia staje siq mniej radykalna; prze- nikajq do niej i do melodyki elementy prostsze, diatoniczne. II Koncert sygnalizuje juz nowy etap stylistyczny w twörczosci Bartoka, zapowiada zwrot w kierunku calkowicie zresztq indywidualnie prze- zeh interpretowanego neoklasycyzmu. II Koncert jest trzyczqsciowy. I czqsö (Allegro) ma najbardziej „klasyczny" przebieg, w ktörym nie brak nawet krötkiej popisowej kadencji solisty. W calym utworze posiada decydujqcy glos forte pian, a rywalizacjq z nim podejmujq tylko instru- menty dqte i perkusyjne. Oryginalnie rozwija siq II czqäö (Adagio), gdzie delikatne brzmienia smycz- köw i recytatyw fortepianu na niepokojqcym tle kotlöw przerwane zostajq nagle wzburzonym Presto. Rytmiczna witalnosc decyduje o profilu finalowego ronda (Allegro molto), w ktörego epizodach po- jawiajq siq motywy I czqSci. Röwniez tutaj zwraca uwagq ciekawe wykorzystanie kotlöw. 11
