Volltext Seite (XML)
taq; obli- )inw civ ‘ attcft« s: •ioncs aC Mf -i a ut^ r todf^' s rit*^ illisi : fefl*to| laut^ ,rpi^ : feratto; -nu s ^ •ai> 5Ci r**f fp/ ■>? -ctcW' iaffl. jtfr # S? it/ ji^ ** y * tl^ lesqi ,!t 1 < fi*> > ,qu« btc; f lK» & '■) Ve Somno & Vigilia; '•'- A diat,& fimul obeffe,qul huc terminum nequaqua affequitunno defunt qui pro 1 .Quinet 51 nos darrmentiquandoquidem mediocritas in omnibus probari videtur.C^uinetiam illud ab omnibus receptum videtur,fomnum meridianum a prandio obeiTc,prpfertim fi paulo longior iit,aut no feden' *c,ied decumbere corpore,ineatur. Aiunt quidam etiam nocere fomnum no&urnum, fi ftatim a cibo accedat: turbulentos uero,& infomnijs plenos fomnos damnant vniuerfi :pr^cipiunt medici dormien dum eift in latus dextrum aut finiftrum,manibus, & ceruice paululum contradis : nequaquam vero lupino,aut refupino eorpore.Dcnique nuc obcffe,nunc prodeffe fomnum,& varias fieri ab eo in eor poribus affe&iones,certum eft,& ab authoribus noftris memoria: proditum. Multa quoque tradun tur de vigilia:eam enim calefacere & exiccare quidam aiunt:alij verd ficcare,& refrigerare;alij conco ctionem iuuare,& propterea cibi appetentiam augcre:alij conco&ionem quidem impedire, appeten tiam tamen intendere:alij extenuare,alij tumefacere, alij ingeniofos & ^promptos ad omnia ncgocia putant effe,qui plurimum vigilant,flupidos vero & obtufos,qui multum dormiunt, hos tamen me- B liores,illos vero deteriores euadere.Tradit G alcnus libro fexto de Morbis vulgarib. nodes, qua: in- fomnes traducuntur a cibo,corpus quidem vacuare,fed nullum infigne detrimentum viribus inferre. Si vero poft breucm fomnum reliquam nodis partem vigilemus, vires debilitari cenfet; tunc enim languidius reddi corpus, neque appetentiam, neque concodionem iuuari. Ha:c quidem dicuntur (vt diximus) fed forte non rede docentur, aut explicantur, quo pado fint intelligenda. Nam apud Galenum ,cui omnia qua: in nobis fiunt, curx fuiffe videntur, pauca de his leguntur ,&ca nefeio an femper rede dida.Ac ne longius abeas,nititur ille libro fexto de Morbis vulgaribus, con- trouerfias.illorum componere, qui diucrfa fecundum primas qualitates fieri per fomnum credebant: cos imprimis reprehendens,qui femper refrigerari corpus arbitrantunnam quum pituitofi, crudique humores concoquuntur, vertunturque in fanguinem, tunc (inquit) fomnus corpus calefacit, cali diorem humorem gigncndo:at quum pituitofos humores putrefeentes, febremque committentes al’ terat,& febrilem calorem extinguit, cdrpus refrigerat: quod fi bilioii fubfint humores, cum febre, ^ aut fine febre, audus per fomnum calor eos fe gregat, deinde excernit, atque ita mediocrem tem periem corpori conciliat. Sivero ha:c nequeat pra:ftarc eandem temperiem feruet. Carterum fl quis ex vifcerum inflammatione febricitans, initio acccfsionis dormiat, inflammatio, Sc febrilis Calor augentur: quibus quidem ait ille conflare, fomnum nequaquam femper refrigerare, fed per petuo humedare. Mihi vero videtur fo mnus non minus refrigerare, quando bilofos humores ab alijs feparat, quam quum putrefeentem pituitam alterat: nam in vtroque tollitur, quod vehemen- tioris caloris erat caufa. Deinde vt ratione materis fibicds, nunc refrigerare, nunc calefacere agnofeitur: fic eum aliquando humedare, aliquando exficcare confonum eft: humedat enim, vbi ex crafsiore crudiorequc materia, fanguinem ginit, quo alitur irrigature]; vniuerfum corpus: ficcat Vero vbi intus deefl humor,aut paucus fubefl,qucm cito calor depafeitur : tunc enim ficcari corpus efl neceffe : quod ii mediocrem tum quantitate, tum qualitate materiam cx cibo calori fubijciemus, fcquetur femper ex fomno humcftatio: quoniameo tempore concodioncs fcelicifsime obeuntur, ^ fanguisq; gignitur qui humidus cft. Non ergo dicere poffumus, fomnu omnes humedare, vel aliud femper prcftare,fed fpedadu efl id,quod ratione agentis per fe, & per accides fit:tu vero illud quod fubieda materiam contingit. Aliud enim mediocris fomnus facit quam longus,vel brcuisialiud pro fundus quam lcuis:aliud continuus quam interruptus: aliud quietus qua turbulentus: aliud qui cu in fomnijs quidem,fed illis moleftis,aut iucundrs fmaliud qui fedendo, quam cubando,idq; uel in ledo molli y TJt duro,frgido vel calido loco,vel depreffo,vel alto capite,vel lupino aut refupino corpore,uel in latus obituraliud proeliat nodurnus,qtiam diurnus-.aliud matutinus,quam meridianus, aut uelper tinus:denique multo: funt fomni differcntia::quas rationi efl confonu, diucrfos parere effedus. Efl etiam in corporibus differentia magna, cuius ratione idem a diuerfis, & diuerfa ab eifdcm caufis ex periri efl: neceffe. Aliud enim fit per fomnum i h corporibus temperatis, quam in intemperatis, aliud in fanguineis quam biliofis, vel melancholicis,aut pituitofisialiud in crafsis,quam gracilibus:aliud in J: obefis quam macilentis, aliud in exercitatis, quam quietis:aliud in uacuis, quam in plenis humore, uel cibo,& eo recenter,aut iam diidiim affumpto,aliud fit in fanis , quam in tegris, aliud fi per mor bos in flomacho, quam fi in alia parte , malum cft, aliud li cruditas uifcera male habet, quam fi in flammario eadem uexat, aliud fi h*c incipit,quam fi intenditur , autuiget, vel iam remittitur, aliud fl febris urget putrida,quam fi illa alterius generis fuerit.-Ac nefingula profequamur,certum efl nunc prodeffe, nunc obeffe, nunc unum, nunc aliud fomnum efficere , ob diuerfam conditio nem corporis, adeo ut nihil perpetuum flatui pofsit, riifi hic, ut in alijs rebus, quarum uim in- me dicina expendimus, conftituamus tum agentia, tum patientia mediocria, aut diftinftionc adhibita," intelligamus de quo fomno, & corporis flatu agatur. Poftulat ergo methodus ut primum doceamu s, quid fomnus proeftare ualeat fuapte natura,poftea quid fieri pofsit ab co in corporibus moderate af fert is,deinde quid ille faciat in alijs,quae a mediocritate recedunt.Tertio loco uidendu cft, quid pofc flt fomnusjquu fuas differentias affump(erit,quid inqua moderatus fbmnus,aut immoderatus in gif-> Ioannis Argent.de Somno & Vigilia. D % dem