Volltext Seite (XML)
De Somno 6c Vigilia. * i A afferre valeant. Nam contuGones, vulnera capitis, & mufculorum temporalium, earum, qui fopo- rofus eft affeftus , inferre teftatur: qui quidem aliter nocent, quam refrigerando & humedtando. Eft reperire apudillum, eundem affedtum excitari poffe ob vehementes dolores , concidente (vt ait) robore fpiritus animalis:nec non coma, ob virium infirmitatem nafei: qug quidem caufi non viden tur aequales efle fuis effedtis. Nam fi eo authore fomnus praeter naturam, is duntaxat cenfendus eft , qui difficile excitari,foluique poteft,nequeunt profedo tam lcues caufae,tantum parere cffc&um. nam a vehementi dolore,altus quidem, fed fuauis, quique a mediocri irritamento finiatur,hominem inua dit. Ait quoque catalepfim fieri, nunc a frigiditate, & ficcitate, nunc vero a fola ficcitate, tanquam ibla frigiditas,Sc humiditas, caufi non fint fomni praeter naturam. Erant praeterea methodo aliqua explicandi caufae huiufmodi fomnorum , & docendum , quid commune fingulis fit , & proban dum , cur illi, quas affert, folae hanc vim obtineant . Non enim conftat an f rigiditas, vel humi ditas , valeant hos fomnos facere: ac abfurdum videtur effe, credere, frigida medicamenta non poflc £ fomnos fecundum naturam facere: quandoquidem laftuca, papauerisque femen, & aqua ipfa frigi da , aeftiuo tempore fanis, & etiam laborantibus , fuaucs vtilesque fomnos conciliant . Fieri fo- mnum praeter naturam, quando ob nimium humorem calor intus veluti fuffocatur, impediturque pro dire, certum eft : vt illud quoque verum eft, alia ratione ab humore, huiufmodi fomnos committi: veluti quum calor, qui iam a fuis fontibus exiuit in cerebro, occlufas ab humore cauitates inuenit. Aliud enim eft intus habere, quod fecum ducere nequeat, aliud foris inuenirc, quod fibi viam praeclu dat. Vigilii vero priter naturam caufas, videtur Galenus diligentius docuille libro tertio dc cau- fis pulfuum , & in fine primi libri , nccnon in commentario tertijaphorifini fecundi libri. Ait enim praecitato libro de pulfibus,huiufmodi vigiliam fieri,quando natiuus calor dcficcatus,& qua- fi inflammatus,foras immodice mouetur: quod quidem m febribus ardentibus faepe accidere videmus. Redditur enim natiuus calor igneus,qui poftea nequit non ferri furfum ad fenfona, & in illis plus qua oportet verfari: vnde immoderata oritur vigiliaiuerum non fblum ex ipfius interni caloris femore hu C iufmodi uigilia fit, fed etiam immodicus capitis calor, quique illud irritant, aut fenforia immodici exercent,calorem internum cuocant,cumque illic confilterc cogunt,pari ratione infoinniam pariunt: quo pa&o rette Galenus feribit in eo libro de fymptomatis, phrenitide laborantes, ob immodicum calorem, ficcitatcm, & fuccum mordentem,vigilijs torqueri.Id quod etiam experiuntur nonnunquam ftudiofi literarum,aut qui ex alijs cogitationibus,calorem mouent ad fuperiores partes. Accidit enim ex continua illarum aftione vigilias fieri.-qui nulla arte,aut difficillime certe reprimi poffunt.Hgc Ga lenus de caufis fomni,& vigiharjpriter naturam . Scribit de eadem re etiam Montanus , qui quidem paucis commemorare ftatui,vt fuarum rerum ftudiofis locos indicem, a quibus cauerc debeant. Igi tur feribit ille primo aphorifmo fecundi libri,fomnum non naturalem fieri, quando aliqui ex caulis , quas dixit facere naturalem fomnum,mutantur.-veluti fi calor igneus fuerit,& non mitis. Tunc enim inquit fit catapnora,& caro$:quod ab Arabibus Subcth vocatur. In eo enim affeftu vigilare, 8c dor mire ait homines:quia etfi materia adeft apta ad fomnum naturalem conciliandum,nempe vapores hu D midi,tamen quia igneus calor eft,qui vapores incendit,ideo dormire non potiunt,qui hoc malo labo rant. Subdit hunc iffcftum fieri,vbi plurimus (anguis in corpore abundat,& cbulliticx qua ebullitio ne ignea,fi calor vincit humiditatem vaporum,tunc motum illum verti ad vigiliam : at fi vapor humi- dus vincit,& fuffocat calorem igneum,tunc inquit fit fopor merus, qui ab Arabibus dicitur Subcth. Addit fieri fomnum non naturalem etiam a calore externo, vt a folc feruidomam calor igneus , qui eft caufa mali fomni, tollit (inquit) fomnum.vult etiam fieri huiufmodi fomnum a calore febrili, & ignco,mutata fcilicet caufa efficiente ipfum fomnu.Qumctiam mutata materia fomni,nempe ex mul titudine vaporum,in his qui liberalius biberunt,huiufmodi fomnum accidere putat: quem etiam fieri credit ex vapore frigidiore.Idcm etiam fieri tradit,fi formalis caufa mutatur, id eft fi primum feniite- rium reffigeratunvcl ab extrinfcca refrigeratione , vel ex refolutione calidi innati : quod quidem il lis vfu uenire arbitratur, qui importune, & priter modum fc in labore exercuerint. Illos enim refo- luto cordis calore,refrigerari in primo fcnfiterio,Sc ita corripi non vero (omno,fed imp otentia vigila- £ di. Ad hunc modum,illud quoq; pertinere putat,fi quis ex papauerc aflumpto,in foporem incida:. Id enim cucnire,refrigerato calore,fpiritu,& ab illis primo fenlltcrio, non mutata caufa materiali, & ef ficiente naturalem fomnum,fed ip fo duntaxat primo fcnforio. Subdit talem fomnum fieri propter con gelationem, quam Catochum nuncupari feribit, & fieri a congelatione cordis,non a uapore, fed ab aliquo ucneno affumpto. Tandem concludit fomnum priter naturam fieri,mutata aliqua caufa, ex illis,qui naturalem pariunt: cuius generis eft calor igneus,agens in materiam igneam, uel fiiaucm , a qua acres humores attollit. Huius lomni formalem caufam non iam effc moderatam frigiditatem, Ut in naturali fomno , fed ftupcfacientem : & caufam finalem non cflc , ut conficiatur alimen tum , & augeatur calor, fed erit inquit cruditas , & perturbatio cius quod patitur . Hic primo a- phorifino fecundi libri tradit Montanus. In tertio ucro feribit fomnum fieri, propter plurimam cxic- «ationem, Sc refolutioncm caloris, natam propter defeftum humidi ,&cx hac caufa laborare , qui dormiunt I