Volltext Seite (XML)
9 2 loannes Argenterius. fubic&um,vcl vt inftrun*entum,& demum quid tandem fit cx caulis cum quibus genitus a nteaeft,3c A nunc augetur,perfiueratque,aut minuitur morbus f Deinde in lingulis caulis ab immediatis progre diendum ad rcmotifsimaSjlaborandumque interim, vt omnes , qua; intermedia funt, enumerentur. Tertio ex vniucrfa caularum multitudine, qua ad eundem affedum gencratim concitandum perti ment, rcijcicnda funt, qua? ad rem non faciunt. Quarto certa rerum genera conftituere oportet, i quibus tum alia: nonnulla: tum maxime effectrices, materiaque lumuntur. Poftremo modum, SCr rationem docere oportebit, qua lingula? caulae potifs.imum vero cffeftriccs cam, quam habent vim, cxerceant;an Icilicet per fi-,vel per accidens, an fua fubftantia, uel qualitate, vel quantitate, vel ordi ne , aut agendi modo, vel tempore, & mora, aut fubiecti ratione, an primario, vel per confinium,, an vt propria:,vel communes, an vt interna:, vel externa:, uel vt coniun&a, vel remotae; item an, a£tu, uel potentia finteaufi:,vel alio tandem modo ca praftent, quorum caufie efie dicuntur. Ac Vt exemplo rudioribus fiat res clarior; ponamus hominem finem crapula: deditum, fanguine, & pi tuita redundantem, podagra folitum laborare, atqua in illam hyberno tempore (quum lortc libera- ® liusprandilfit, & equitando Aquilonis impetum tuliflet) cum febre, & calore vehementi incidilfc. Dicet medicus in hoc cafu varias clfe caulas, tumorem inquam pedum morbum conftituere. Vt qui magnitudinem, ftnnfturam partis, & temperiem quoque vitiet; materiam vero morbi clfe fingui- ijem,& pituitam ;cx quibus tumor erigitur. Morbum peperit Aquilo, auget vero cruditas, liu- morumque copia; Eundem fouet partis, & vniuerfi corporis imbecillitas, acrq; ambiens frigidus: fubiedtum eft pes dexter, aut finifter, aut vterque ; & in co vna pars magis quam alia.; fi forte ita; contingat digitos grauius laborare aut talum, aut malleolos, aut aliquam aliam pedis partem. Sunt quoque imbecillitas loci, & yala latiora reddita ex conflicta fluxione, caula cum qua facile recipiun tur , qui eo decumbunt humores. Quod vero fit dolor vehemens,caufa petitur ex materia , quar {anguinis ratione parterq calefacit, & ob eiufilem tum pituita- copiam membrum maxime finfibile tendit. Quod autem diuturnus fit afiedus, in caula cft materia cralfi, & copiola, fubiectum in firmum, crapula,, quae materiam fiippeditat, aevis ambientis frigus, quod humorem digeri probi- C bet, cxprimftque ad locum affe&um, Eft autetn tutor immediata, interna, communis , adtu, pet fi:, qua quantitate, & qualitate eorum, qua: in fi continet, caula eft, hic vero ex humore collefto in parte natus eft, colledio cx fluxione, hanc perperit aer in pleno corpore per accidens den fando Tex ternas partes, exprimendoque ad internas, & eas potiftimum qua: pati funt apta:, & folita fuper- fluam materiam recipere : Ex dolore ver® & partis calore,arteria:, qua: illic coniiftunt, praeter natu ram ,calefiunt conceptumque calorem per communitatem cordi communicantja quo poftea in vm- uerfum corpus per omnes arterias Ipargitur ; atque ita febris oritur. Atque cx hoc quidem exemplo patet, qualis fit forma morbi, quidque illum conftituat, foucat, augeat ; quid interna, externi communis, aftuquc fit caufa , quid item occafioncm morbo dederit, quid perfi-, ik per accidens vel fua qualitate; aut quantitate obfit ftquid item primario, & ficundario fiat; quid praterea mate* rja fit, quid fubic&um, quid tanquam caula cum qua pradifta confiftunt. Nec non patet progrefi fius ab immediatis ad rcmotifsimas; quidque primo, quidvc deinceps, & a quo vnumquodque fit D ortum. Quod fi omnis podagra: caulas referte placeret, illis reicdis, qua ad prafentem cafum non faciunt, licebit alias aftrucrq, & comprobare. Quin & illud patere omnibus poteft, tum effleien* tes caulas, tum materiam ipfiunab his, qua: uel alTumuntur , uel excernuntur, retinenturque, uel geruntur , aut cxtrinficus afficiunt, fumi. Iamueid ad fimptomatum caufas accedamus : qua quum omnes petantur tanquam a generibus caufirum ucla facultate, qua? afiio-fiis cft. caula, uel a communi, uel proprio inftrumento, uel agente, uel fine, aut materia , aut a caula fine qui non,nec omnes ha caula in omnibus lymptomatis confiderentur. Age ponamus exemplum unum ino r- ni genere lymptomatum, expendamus, quid m lingulis poftulct ea methodus, quam in caufis obfiruandam clfe diximus. Proponantur igitur interadioneslalas appetentia deficientis,aut abo lita caufa inueftiganda.Dicct mcdicus-ad hunc modum fiimptp exordio a certo quodam principio. Si fames eft finlus alimenti deficietis,uel finfum huiufinodi fiquitur,duas profefifo oportet,'primasii S lius efle eaufas,finlationem Icilicet & id, quod finfum afficit, quarum lalio appetentiam 1 ibefiuftat. Sicenim uidemus delirantes nequaquam appetere alimentum,quoniajn-fifinlationem in uentriculo fuftam non apprehendunt.Quod etiam his contingit,qui conaifum,aut aliter cerebrum habent affo dum:adco ut finfifica uis nequeat ad uoltriculum ferri :nccno illis, qua propemodum mortuum fin fitm habent in uentriculo. Qua finlus requiritur,fi fames fieri debet.Affici quoque oportere finfum ex hoc conftat,quoniam repleto uentriculo >& potu,appetentia definit;ideo.finon adeft,quod finium afficiat.Verum etfi affici oportet finfum,non tamen omnia,qua id polfunt praftarc,adappctitum fi ciunt.Nam fi a rc grauante,uel replente,aut mordicante,uel calefaciente, refrigerante, uel vulnerante, Uti denique ab omni re a uacuantibus afficiatur, ingerendi alimenti defiderium nullum fiet, fid cx-. pelle di potiqs id,quod mo!cftut.Sola itaque uacuantia appeti tum. efficiunt, fiquidem id,quod replet, ^petimus, At quum uacuari pofiit uentriculus a digerentibus, comprimentibus , & ab attra hentibus,