Volltext Seite (XML)
9o Ioanncs Argcnterius a&fcne percipitur. Atque hic noftram opinionem tum Galenus iple(vt in opere noftro oftendimus) ^ /equitur,2c ij,qui eum defendere volunt:,comprobant,quum cum tandem delirant, quem le defenfu- rum erant polliciti; noftramque amplectantur fcntentiam;nec polsintvnquam refponderd Gjleni lo cis, vbi idem quod nos lcntit;ncc oftendere quo modo lit adtio deprauata, fiquis gratis illis concedat effe adionem tefam.Mineat ergo illud inuiolatum dolorem nunquam adionem elfc deprauatam, led cam palsioncm,& moleftiam, qua; cx adione nalcitur, nempe ex perceptione rei molcftantis. At que hxc fufficiant de adionibustefis, ex quibus didet medicus in conlultationibtts definire fingu- la vitia adionum, & fiia tueri, & aliena confutare,qua* certis rationibus haudquaquam funt confir mata . Cartcrum in cxcrctionibus qutedam explicanda, qua: pertinent ad excrementa, alia vero ad excrctionis rationera.In excrementis quidem iplis primo fubftantiam,deinde qualitates, tertio quan titatem, vltimo ordinem Ipcdamus, Dicet itaque medicus fmguinem elfc pituitam,bilem, me lancholiam, ferum,pus, cibum,femen, lumbricum, pinguedinem, alui excrementum , ramen tum, valis portiunculam, labulum, lapidem, vel aliud denique, quod excerni poteft : atque illud g oftendet vtilc elfc, & naturale excrementum,vel toto genere, vel alio modo prster naturam,idque uel finccrum uel cum alio mixtum; quod eft fubftantiam, & differentias in ea repertas docere. De inde pronunciabit illud calidum elfe, frigidum, liccum, humidum, durum, molle, acre, mordax* vi (eidum, friabile, cmlTum, tenue, lene, alperum, inxquale, & fi quae alia; funt qualitates tafti- les notabit. Expendet poftea colorem, an nigrum, album, rufum, pallidum, rubrum, aut alio iimplici colore, aut vario iit proditum, (pefiabit & odorem, an grauiter oleat, ik quatenus vel ne quaquam olfaftum offendat. Quod fi ex his fuerit excrementis, qua: fapore dijudicari poffunt, vt faliua, fudor, aut pituita, vel languis, qua: per os reijciuntur, qua;rct an falfum, vel amarum, acre, aut dulce, infipidum, acidum, auftcmm fit, quod excernitur. Nec omittendam eft, fi cum vomitu aliquo, vel abfque illo aliquid emittatur. In quantitate animaduertet, an multum, vel pau cum , vel mediocre fit excrementum, Illud veroad ordinem fpcdlat, quid prius quid deinceps, & quid fimul exeat. Plurimum enim refert fi prius fanguis, quam pus, vel vrina per pudenda, aut fi q ftcrcus, antequam pus , vel humor per vlccra inteftinorum euacuentur. Iam vero ad cxcretio- ris rationem (pedtant modus, tempus, locus, & qualitas excrctionis. Spcdtit enim modum, qui quierit, an paulutim, vel confertim, an fiepius,an vna vice folum , an plus vna vice, quam alia quid- piam excernatur. Tempus habet multa notanda.Nam plurimum refert fclrc, an continue,vel per in-' tcruallafiat excretio. Quod fi per interuaUa., an per certas acce fisi o nes, an potius incertas, & in ordinatas cxcretioncs moucanturan in die decretorio, vel accefiionis, vel aho ; an in morbi vel ac- ccfsionis principiojincrcmcnto, confiftentia, vel declinatione, vel alio tempore fiat excretio,& an cainueteratafit, velrcccntcrinceperit; an perflueret, vel noh , poftea quam coepit. Praeterea an ftatim.emittatur excrementum, an longe poftea quam irritatio aliqua incepit; ueluti in difenteria plurimum refert, an ftatim poft tormina excernatur /anguis vel alui excrementum, an multo po ftea . Denique tempus, quo incepit, quo durat, & peragitur cxcrctio, prcterire nequaquam opor tet . Locum vero confidcramus per quem fit cxcrctio, an fcilicct per vtcrum , uel inteftina, uel uc- n ficam ; an per narem dexteram, vel finiftramjucl fecundum rcdfitudinem cum tela parte, aut fine rcdiitudinc per coniundta uafa, an per uenam uel arteriam, an per locum naturalem, & confac tum , an per cum, qui prztcr naturam eft, uel per aliam denique partem fanguis uel aliud quidpiam exeat. A quo an fcilicct a toto, uel partibus, uel parte, dextra, liniftra, externa, interna, fiipc-' riorc,inferiore,anteriore, pofteriore , principe, non principe; affedta, uel nequaquam laboran te, a coniunda,uel fecundum re&itudincm pofita , ac (ut femel dicam) <i quo materia monea tur, ignorare non oportet. Expendimus & locum, in quem tendit, quod excernitur ; an fcilicet extra corpus, ut in (anguinis proffiiuio ,& alui fluxu contingit, mittatur humor, uel in corpus, idque vel in uniucrfum ; an in plures, ut in arthritide fit; an in unam duntaxat in qua /pedamus, an nobilis fit, aut certe qua; publicum munus exerceat, an ignobilis, fuperior, inferior, anterior,po- fterior, dextra, finiftra, exterior , interior, rara.,denfi, mollis, dura , folida, caua, ofsibusucl carne circundata, aut alia ratione affedta. Cancrum qualitatem excrctionis in hoc fpedtari dicimus, fi facile, difficile, cum dolore, aut fine illo , /ponte, uel arte fiat. Item fi judicata , decretoria, fyrnptomatica, fida, mfida, perfedta, uel imperfedta cum figniscodtionis , uel abfque illis peraga tur, Ac in nonnullis cxcrctionibus qua’dam funt proprie notanda; ueluti in his qua; per osjcijcian- (tur,refert nouifie, an /puendo, uel /creando, uel tufsicndo , uel uomendo , aliquid regeratur? qua: quidem ad excrctionis qualitatem potius quam ad modum referenda e/se puto. Dicet ergo me dicus , fi de his , qua; per aluum excernuntur agendum fit , fanguinem effe cum mulca bile (fi ita forte contingat) &ob id parti m toto genere, parturi ucrofola qualitate, pnttcr naturam e/Te excrementum j quodque utrumque fit copiofum; calidumquc fentiatur in exitu, & acre, quod /anguis craffus, niger, bilis uero flaua atque item crafla, nonnunquam uero mixtione /crofi humo- fis pallidacojifp;cuuu)St quod fimguis parum commixtus cum bile exeat • quodqygnuiter utrum- • , .... " V*
