Volltext Seite (XML)
84 .t Ioahfies Afgeijtgrius (quaefo)de temperamento hic verbofius ctiam,vtplcrosque facere videmus, agtlx?Dcinde k dc eo A. agendum cft,non tamen propterca primo loco.diccndum; lc<d eo ubi illius confidcratio requiritur.Id, quod contingit,vel quum praedicere volumus , vel curationem inftituere; quemadmodum optime a Galeno cft tuditum:temperametum.fi& omne,quod eft fecundum naturam conferre ut cognofca-i mus quantum a naturali flatu corpus recedat.Ex quo poflea quid uenturum fit ,pri?nunciamus. $i-* quidem tantum periclitatur homo,quantus cft hic rcceffus:& curationem inftituimus remediorum-, que quantitatem moderamur . Nam vfque adeo intendi praefidia oportet, donec illa morbofis can as redduntur «qualia. Morbi vcro,& alia, quae .funt praeter naturam, facile fepecogno icuntur ablq: vlla explicatione ft.*tus , qui fecundum naturam eft. Quis enim temperamenti naturalis notas re quiret,vt agnofeat febrem efle,quae hominem tenet, quum id per fc omnibus pateat ? Sic ii contufa,. aut luxata, vel vulnerata eft pars aliqua, vel praeter modum exercuit, aut in alio ex his morbis , qui proprij fune inftrumcntis, vitium confiftit, cognitio illius temperamenti mentionem haudquaqua aefiderat. Qua: fi de feruanda fanitate fimilarium agatur, & neccffaria & prima forte iuerit:ii de in- J5 ftrumentarijs partibus conferuandis iit traftandum, de ftrudlura illarum differendum, de tempera-, mento vero uel nunquam, uel tunc folum, quando conferuandi rationem quierimus, quae abfque tutela temperamenti forte fieri ncquiuTemcre vero de naturali ftruftura mentio fiet, quum dc tem- pc raturie cuftodia deliberandum eft; propterea quod ea nihil ad id confert. Quorfum enim homi nis flaturam,figuram,partium numerum , fi tum, & connexum commemorabimus,fi praefidia folum expetuntur, adeonferuandam temperiem idonea f* Ergo naturaliqm omnium confidcratio nec iit aegrotantibus, nec in atijs (emper neccffaria : quandoquidem in fanis de temperatura; tutela delibera re poffumus abfquc inftrumentarijs partibus. In «gris vero tunc requiritur confidcratio eorum» quar fecundam naturam funt,quum alia abfquc his dignofeinon poflunt: Sed non ftatim nec in omni re de omni agendum. Vbi enim dc luxata parte rcllituenda in propriam fedem forte delibera mus; ignoramufquc, an ea exciderit a naturali politura, uel quale fit vitium, aut quantum, natura- lis ftrtufturae contemplatio iuuat, temperamentum uero minime. Sic vbi membrum aliquod in magnitudinem exercuit praeter modum, metimur quantum fit uitiiim, contemplatione cius, quod fui generis cft fecundum naturam. Denique tunc folum commemorare debemus ea , qux fecun dum naturam nobis infunt, quando alia abfque his percipi nequeunt:Id quod nunc in rei ipfius co gnitione, alias uero in quantitate, vel qualitate, au talare eft faciendum. Sunt enim aliquando minimj a naturali flatu euerfiones, vt in lentis febribus apparet, dc quibus quum dubium iit, an morbus adiit, vel non, cogimur expendere qux naturalia funt fui generis s ex quo illud poflea de prehenditur , quod alioqui intclligi non poterat. At fi compertum fit febrem efle, illud vero non pateat, quantus fit illius cxccffus; in hoc, quod cftobfcurum,petenda cft cognitio ab co ,quod fecundum naturam cft. Et tamen femper aliquid in aegrotis,quod.fui tutelam per fimilia poftulat; aliud uero quod fui ablationem indicat, utpote naturae contrarium. Nam uires aegrotantis in omni morbo tueri debet medicus : & alia omnia, in quibus vjtium non eft; ut corporis fti u- dturam , fi fbla febris urget : quae vitium cft intemperaturae, non autem inftrumentariae ali-^ cuius partis. Eodem pa<5lo laborante uno membro, illi medelam adhibemus,, reliqua uero, qux fa na funt, fimilium ufu in fuo flatu feruare contendimus . Ex quo fcquitur dc duobus omnino differendum effe, quum dc aegris confultamus; nempe dc eo, quod cft fecundum naturam, aut certe fui cuftodiam indicat: & dcco, quod praeter naturameft ,quod per contraria eft abigendu* At quum illa diuerfa fub fc contineant, fi quidem aliquid cft in utroque flatu, quod ad conflic tionem corporis pertinet, &in ea naturam fiiam obtinet, vtfanitas,& morbus: aliud, quod eft illius caufa, vt humor, obftrudtio, putredo, & alia huius generis: aliud demum, quod ad effc- itus pertinet, qui in his,qui praeter naturam afficiuntur, lymptomata dicuntur. Dehiscrgo eft agendum; fed (vt diximas dc eo) quod eft praeter naturam primo, & per fc, dc alio vero qua- tepus ad cognitione alterius facit, aut fui cuftodiam poftulat: qnaerendaque imprimis eft natura il lorum, genus, differentis,& partes ;fcd quoniam illa fepe latent, figna requiruntur,cx quibus ^ quod quaeritur , dignofeamus. At quum ob caularum diucrfitatcm mutetur agendi ratio, tradla- * tionem fuam poftulant& caufe. Ipfa uero curatio, & reliqua medici officia, qu* in reftituendis aegris exercentur, rationem quandam expofeunt, ne temere,quicquam fiat. Igitur (vtin vni- uerfum dicam) de morbo, fymptomatis infignibus, defignis illius, caufis ,& aCtione differere debet medicus, quum de aegrorum falute deliberat. Nam nonnunquam. vocqntur medici ad morbum expellendum ut febrem , nonnunquam ad dolorem mulcendum, aut fbmnum conci liandum urgente uigilia: aut reftituendas uires collabantcs: aut ad aliud fymptoma» quod vehe menter infeftet, leniendum. At quum dubium eft,an purgandum fit, vel fanguis mittendus, aut ducenda vrina in aegris, confultationes inftituuntur de abigendis caufis. Integra: tamen conful- tationesfiunt, vt de omnibus deliberemus, quS in aegrotante reperiuntur falutem impedire, St praeter naturam affligunt. Nec plura habet praecipua capita hxc tractatio. Nam reliquaconfi. i ■ .... .-;j v deratienem