Volltext Seite (XML)
XLI 14. List ua Hebrejskich. 1. Spisowaf lista. List na Hebrejskich ma wšolake wosebitosće, kotrež druho Pawołowe listy nimaja, tohodla sudža wučeni wšitkich časow, zo drje su w nim wĕr- nosće, kotrež je Pawoł wučił a přecy zastupował, wopřijate, zo pak su tele wčrnosćo wot jenoho z jeho wučownikow pod japoštołowym dohladom zestajano, a wot njeho samoho (13, 18) z přidawkom, wšelakimi prostwami a postrowjenjomi wuhotowane a wobkrućene. Woprijeće jo Pawołowe, spisał pak jo list jedyn z jelio dowĕrnych wu- čownikow. Origines praji: „Mam za to, wučby wukhadźeja wšitko wot japoštoła sa- moho“; štož list wo wosobjo Khrystusowej, wo poćahu Stareho a Noweho Zakonja wuči, a kak čitarjow k dokonjouju křesćanskich winowatosćow napomina, runja so toinu, štož tež druhe Pawołowe listy wopřijeja. Tola forma spisa, njewšĕdno słowa, porjadnjo twarjene sady a periody, kotrež su tak kedźbnje a wumjełscy zestajane, zo čitano tež luboznje klinča, njerunaja so druhim listam s. Pawoła, kotryž swoje wulkotne, tak bo- liaće w jelio zahorjonym duchu wotućaco myslički často njeporjadnje wupraja, sadu hinak skćnčejo, liač ju započa. Stć pak je tćnle dowčniy wučownik był: Lukaš, abo Barnabas, abo Apollo abo Klement Romski, njebudźa wučeni wuslĕdźić. Najwažniše přičiny pokazuja na s. bamža Klomenta, dokełž w jelio lisće na Korinthskich nałožuje dołho mĕstna z tutolio spisa dosłownje a tež po wučbje mataj wobaj listaj wulku podobnosć. 2. List ma napismo, najskeije wot Pawoła postajene: „na Hebrejskicli“, t. r. na Židow, so rozemi na křesćanskich Židow, a to na tych, kotřiž w Palestinjo mjcz swojimi krajanami bydlachu, a nic na tamnych, kotřiž druhdźo w pohan- skich mĕstach rozpjeršeni přebywachu a z křesćanami, z polianstwa wobroćenymi, wo- sady wučinjachu. List njespomina tohodla na křesćanow, z polianstwa wobroćenych, ale ma jeno wobstojenja w čisće židowskich wosadach knježace we wočomaj. Strach, zo mćhli tajcy wosadni zas k židowstwu wotpadnyć, bĕ w Palestinje wulki, dokelž widźachu pyšue wobrjady židowskich Božicli słužbow, woporne hosćiny a wšelako swjedźenje, ke kotrymž mĕjachu přinarodźenu lubosć. Wyšo toho mĕjachu wot swojicli krajanow dosć porokow, zjawnych hanjenjow, liaj tež same wurubjenje zamoženja sebi tohodla lubić dać, dokelž bĕchu ke křesćanstwu přistupili. Na tele wosebje w židow- skicli wosadach Palestiny knježiice wobstojenja spomina list. Tež słowa 13, 7: „spo- minajće na swojich předstajenycli, kotřiž su wam wopowĕdowali słowo Bože, liladajcy na wukliod jich žiwjenja, sćĕhujće jich wĕru“ polcazuja na wosadu w Jeruzalemje, w kotrejž l’ĕštaj Šćĕpan a japoštoł Jakub swoju krej wĕry do Khrystusa dla přelałoj. 3. Čas a mĕsto, w kotrymž je list pisany, přeradźi wobzamknjenje lista. Słowa 13, 24 „postrowjeju was bratřa z Italije“ a 13, 19 „ćim bćle pak prošu, zo byšćo to činiłi, zo bych wam ćim prjedy wrććeny był“, pokazuja na to, zo jo list w Romje pisany, hdyž mĕješe Pawoł ze zajeća pušćeny być, w spočatku lĕta 64. 4. Zamĕr a wopřijeće lista. Pawoł mjenuje spis „słowo napominanja" (13, 14), z kotrymž chce křesćanskich Židow zakitać, zo bychu wot křesćanstwa nje- wotpadnyli, dopokazajo, zo je křesćanska wĕra wjele wosobniša a dospołniša, dyžli ži- dowska, a tohodla maja ju bjez bojosće wuznawać a wšitke přesćĕhanja radšo sćerpnje znjesć, dyžli wĕru zaprĕć. Wučba a napominanje stej w spisu zjednoćenej, tola je prĕni dźĕl (1 —10, 18) bćle powučacy, druhi (10, 19 —13, 21) bćle napominacy, tohodla mćžemy lćžšeho přehlada dla list do dweju dźĕlow dźĕlić. Prĕni dźĕl hnydom na spočatku (1, 1—3) hłowne wopřijeće cyłeho lista wuzbĕhuje: prĕdnosć Noweho Zakonja před Starym, a dopokazuje tule wĕrnosć z třomi přičinami, toliodla rozpadnje tćnle dźĕl do třoch poddźĕlow. a) W rj. 1, 4 — 2, 18 přirunawataj so załožerjej wobeju Zakonjow. Stary Zakoń bu přez jandźelow załoženy (Gal. 3, 18), Nowy pak załoži Syn Boži sam;
