Volltext Seite (XML)
46 loannis Argenterij Lib. I. vim reiftc cxcrccre ncqueant.Hanc igitur facultatem,qua: fomni,& uigilig caufa eft, ut alias,qu® fui- A gulis fcnfibus funt deftinat®, fua incommoda pati cft ncccffc , vt nihil in corpore viuente, ob nufe ram illius conditionem fit,quod molcftia fua careat.An igitur illa luas debilitationes & praeter natu ram auftioncsjdeprauationcs,abolitiones,& dolores,vt tadfus,auditus, & alij particulares fenfus cx- pcritur:Mihi certe ita videtur,quanquam nemo antea id inucftigauerit,& fingulis viti js nomina ne quaquam funt impofita.Porrd docent illius facultatis excelfum,& defecium,immoderati,& diminu ti fomni,& vigiliauvt enim haec probamus,quum mediocria funt,ita damnamus quando a mediocri tate recedunt. Ac neceffario quidem fit,ob mutuam yicifsitudinem,vt lomno deficiente vigiliaexu- peret, & hac imminuta ille augeatur. Vocatur autem excedens vigilia a Graecis dypuTvi<t } a nobis in fomniaf deficiens vero vigilia, quando fcilicct quis minus vigiliat, quam oportet,nomine gr®co,& latino carere videtur 3 quemadum & fomnus, qui minor,breuiorq; cft,quam naturae conueniat,cxu- perantem vero iomnum, aut profundiorem quam par fit, loporem nos, graeci vero coma, &cata- phoram,quod poftea diligentius expendemus,vocant. Patitur ergo fnos exceffus, defedhis,commu nis illa fentiendi facultasedeprauatam-vero funftionem putarem apte dici, quando illa fomnos facit inaequales, inordinatos, interruptos, vel turbulentos, inlbmnijsque plcnos.Quoniam enim natum» quando rcdlc habet,cum quadam quiete fomnos condliat animanti,merito erroribus plenam,& prauatam huiulmedi functionem arbitrabimur, qua: ca quiete vacat.Nec alienum quidem cft, trifte quoque aftionem in hac facultate reperiri: vt enim particulares lenius cum voluptate, aut molcfth» fuam aCtioncm edunt, ycluticum oculus gratos , vel ingratos colores inlpicit, & ab illis iuuatutyd> his vero laeditur , nccnon auditus, olfadus , taCtus, & guftus, cum voluptate , aut moleft* 4 agunt :fic lane putaucrim communem cam fentiendi vim, varie affici per fomnos plenos infonv* nij s iucundis,aut moleftis. Aut uero cum non lolum lopiti,led etiam aboliti uidentur lenfus Oflifl®/ uti in apoplexia contingiqabolitam hanc communem facultatem fentiendi dicemus. Verum prs tcr ' tn Isis illis affe<5tionibtis,qu® in lomno contingunt ex in lomnijs,& potius adimaginationem, q u3II! (J ad ipfiim fentiendi uim communem pertinent,age uidcamus,an untucrfa praediCla uitia praeter lW 1 "' ram cenleri debea nt,an uero reperiri etiam polsint inter alios aftcCtus. Ccnftat enim ut alias corp 0- ris affectiones, fic fomnos quofdam lecundum naturamp& naturales cfle,& dici,alios prseter na tu ' ram,alios inrcr hos medios, quos medici non naturales, & neutros,ut alias medias affeCtioncs nu 11 ' Cupant .Porro naturales fomni dicuntur elfe, ii in bene aficCtis corporibus, lecundum cuiusq; ^ ram a naturalibus, & moderatis caufis fiantiprxtcr naturam vero intclliguntur clfc, qui ex nicrb 0 caufa comittuntur,& praeter natura afficiunt. At medij inter hos erunt,qui a caufis no plane lnod^ tis.ncc prorfus praeter naturam conciliantur. Caeterum qui naturali seftlbmnus, pro diucrlab^ num natura,differentias lumerc poteft,in longitudine,& breuitate , & profunditate. Alijscnifi 1 ^ giores, & profundiores, vt pueris, ali js breuiores, & lcuiorcs,vt lenibus, lecundum naturam vtrisque lomni fiunt qui non naturaralis eft,etiam ex longitudine,& breuitate,tenuitate, & ditate, nccnon ex accidentibus cum illisconiur.&is differentias fumerepoteft ; quibufdam breuiores vel longiores,quam dormientis natur® conueniat: alijs tenuiores,& profundiores ffP.f! fiunt, non tamen propterea adhuc prxtcr naturam funt ccnfendi:quemadmodum ncc illi, q 11 ' aliud habent,quam quod vel inordinati,aut interrupti, & inxquales fiint,aut cum timore vclN* 1 jj K dentium, aut ftertorc, aut cum infolitis infomnijs obeuntur. Nam vt huiufmodi fomni lW a J quidem non funt, quod a natura,& folita hominum conditione recedant,ita morbos praedic^* lentjled nondum morboli funt cenfendi, Sunt porro iam tales , & praeter naturam, qui «0*^ habent expergefactionem : hac enim lola nota hos ab alijs diftinguimus.Igiturprxter natu» 01 nus eft is,a quo animal difficile expergifeitur. Qui quidem etfi communem habet naturam, differentia;auaedam inco notantur,vt cx hoc dilcrimine agnolccre polsimus,quxnamcaufafo Y, fingulos loprcs parit. Has differentias maiores noftri a nullis fontibus duxerunt, led fola reccnlent,a quibus ili® fignificanturecum tamen plurimum referat capita ponere, ex quibus ria ducantur. Ergo quantum ex fingulorum natura colligere poffum , video vniucrlas loporuH 1 . ? ferentias fumi polfc cx modo quo partes corporis per fomnum afficiuntur,vel ex modo iplius iOy a vel ex coniunCtis cum eo lymptomatis.Igitur ad hanc rationem rclpicicntcs,diccmus,quofdam *°F res fieri cum oculis apertis, & tenlis, alios eifdcm claulis : vocant cos qui oculis apertis fiunt g r *. vocabulo catochas, & catalepfcs: qui uero oculis claufis fiiuit, fi cum febre fuerint, lethargos > *| ne febre , comata, & cataphoras generali nomine appellant. Quod li non lolum lenius, led et ‘ motus deeft per aliquod tempus, adeo vt fi quis ftimulet vel feriat, non fentiat qui laborat, c . huiufinodi fopor vocatur: at li diutius lcnfu,& motu quis priuetur, is apoplexia laborat, dem lopores luas differentias recipiunt, de quibus in fingulorum traCfatione agemus., Qu°“ ^ , res ex Galeno colligi poteft : errant profeCto qui coma, & cataphoram omnes loporolbs an e compleCti arbitranturmam hoc nomine duntaxat comprehendimus lopores,qui fiunt oculis c a . ?£ ex tertio libro de Morbis yuJgaribus, textu oftauo fecundi comcnfarij patet * Tamen